Μέχρι πρόσφατα μάς έλεγαν ότι δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα για ύπαρξη ζωής στον πλανήτη Αφροδίτη. Αυτό είναι και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα (από αυτά που ξανά και ξανά έχουμε αναφέρει στο Strange), για το πόσο αρχίζουν να αλλάζουν τελείως οι αντιλήψεις για την ύπαρξη ζωής στο ηλιακό μας σύστημα (κι εδώ μιλάμε για την –ως τώρα «απαγορευτική» για ζωή– Αφροδίτη πλέον, και όχι για τον Άρη, την Ευρώπη, τον Τιτάνα, τον Εγκέλαδο, κ.ά. που είναι πιο χαρακτηριστικά δείγματα καθοριστικών αλλαγών στις παλιές αντιλήψεις):
Πολύ λίγα πράγματα ξέραμε για τον γειτονικό μας πλανήτη Αφροδίτη πριν από την εποχή των διαστημοπλοίων. Όμως, η Αφροδίτη, που έχει διάμετρο και μάζα σχεδόν ίδιες με αυτές του πλανήτη μας, και γι’ αυτόν τον λόγο την αποκάλεσαν και «δίδυμη αδελφή της Γης», τράβηξε από πολύ νωρίς το ενδιαφέρον των ερευνητών του Διαστήματος, με τον ίδιο, θα λέγαμε, τρόπο, που η ομώνυμη θεά έκλεβε τις καρδιές των μυθικών της εραστών…
Έτσι, σήμερα, και μετά τις διάφορες διαστημικές αποστολές –ιδιαίτερα δε από εκείνες που άρχισαν με την κοινή αποστολή ΗΠΑ, Σοβιετικής Ένωσης και Γαλλίας, που έγινε το 1985, όπου δύο ρωσικά διαστημόπλοια Vega πλησίασαν την Αφροδίτη και τη φωτογράφησαν, στέλνοντας παράλληλα ανιχνευτικές συσκευές στην επιφάνειά της– ξέρουμε πια αρκετά πράγματα για να σχηματίσουμε ένα μάλλον ικανοποιητικό «πορτρέτο» αυτού του πλανήτη:
Γνωρίζουμε, λοιπόν, ότι στην Αφροδίτη, παρόλο που από την επιφάνειά της, λόγω των πυκνών νεφών, ο Ήλιος φαίνεται σαν μια πορτοκαλοκόκκινη κουκίδα (που εκεί ανατέλλει από τη δύση και δύει στην ανατολή), η θερμοκρασία φτάνει τους 450* C, γεγονός που σημαίνει ότι είναι ο θερμότερος κόσμος του ηλιακού μας συστήματος (μαζί, βέβαια, με τον δορυφόρο του Δία Ιώ).
Αυτή η τρομαχτική θερμοκρασία που επικρατεί στην επιφάνεια της Αφροδίτης, οφείλεται στο λεγόμενο φαινόμενο του θερμοκηπίου, καθώς οι ακτίνες του Ήλιου «εγκλωβίζονται» κάτω από το παχύ στρώμα των σύννεφων που αποτελούνται από υδρόθειο, διοξείδιο του άνθρακα και θειικό οξύ. Και, σαν να μην έφτανε αυτό: οι άνεμοι που πνέουν με μεγάλες ταχύτητες, καθώς και η συντριπτική ατμοσφαιρική πίεση, που φτάνει τις 90 ατμόσφαιρες (δηλαδή ίση με αυτή που επικρατεί στα 900 μέτρα βάθος στις θάλασσες της Γης), καθιστούν την επιφάνεια της Αφροδίτης μια αληθινή κόλαση!
Τι θα μπορούσε, λοιπόν, να ζει επάνω σε αυτόν τον πλανήτη; Τίποτα! (Φανταστείτε ότι κανένα από τα υπερεξοπλισμένα μηχανήματα που στείλαμε εκεί δεν άντεξε για περισσότερο από μια ώρα)…
Όμως, αν και –απ’ όσα γνωρίζουμε¬– δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα ζωής στην επιφάνεια της Αφροδίτης – δεν ισχύει το ίδιο και για τα πυκνά και μυστηριώδη της σύννεφα… Αυτό, τουλάχιστον, ισχυρίστηκαν κατά καιρούς, και ισχυρίζονται ακόμη, ορισμένοι επιφανείς επιστήμονες:
Όσο κι αν φαίνεται παράδοξη η ιδέα ύπαρξης ζωής στα σύννεφα της Αφροδίτης, αυτή ανάγεται στον περίφημο αστρονόμο Carl Sagan (Καρλ Σέιγκαν), όταν, πριν από μερικές δεκαετίες, εκείνος επικέντρωσε αρχικά το ενδιαφέρον του σε κάποιες μυστηριώδεις ραδιο-εκπομπές που είχαν την πηγή τους σε αυτόν τον πλανήτη. Αλλά, έπειτα, ο Sagan συνειδητοποίησε ότι αυτές οι εκπομπές οφείλονταν σε φυσικά φαινόμενα που λάμβαναν χώρα επάνω στην καυτή επιφάνεια της Αφροδίτης. Όμως δεν ήταν μόνο αυτό, καθώς εκείνος ο μεγάλος αστρονόμος είχε στρέψει την προσοχή του, όχι μόνο στην επιφάνεια, αλλά και στα πυκνά σύννεφα της Αφροδίτης:
Όπως είπαμε και πριν, το έδαφος της Αφροδίτης είναι ένα εξαιρετικά αφιλόξενο για τη ζωή περιβάλλον, αλλά ο Sagan επεσήμανε πως 50 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια, η θερμοκρασία πέφτει, και κυμαίνεται κάπου ανάμεσα στους 30 με 80 βαθμούς Κελσίου, ενώ παράλληλα η πίεση είναι μόνο μιας ατμόσφαιρας, δηλαδή ίση με την πίεση που ασκεί ο ατμοσφαιρικός αέρας στην επιφάνειας της θάλασσας στον δικό μας πλανήτη, τη Γη.
Έτσι, δεν δίστασε να προτείνει την εικόνα ενός πολύ ενδιαφέροντος εναέριου οικοσυστήματος, όπου οργανισμοί που πιθανόν θα διέθεταν στο σώμα τους κύστεις από αέριο υδρογόνο (δηλαδή, όντα που θα έμοιαζαν με… ζωντανά αερόστατα), θα μπορούσαν να αιωρούνται σε αυτά τα πιο φιλόξενα για τη ζωή νεφελώδη στρώματα – μια ιδέα που, όπως θα δούμε παρακάτω, και μάλιστα με περισσότερα στοιχεία, είχε προτείνει και για την ατμόσφαιρα του Δία…
Αυτή η θεωρία του Sagan ξεχάστηκε, καθώς στους επιστημονικούς κύκλους επικράτησε η μάλλον απογοητευτική άποψη ότι πουθενά εκτός από τη Γη δεν υπάρχει ζωή σε ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα… Αλλά, τελικά, δεν ξεχάστηκε απ’ όλους: Έτσι, το 1997, ο δόκτορ David Grinspoon, που σήμερα είναι ο επικεφαλής του Ερευνητικού Προγράμματος Εξωβιολογίας της NASA, μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου του, που έφερε τον τίτλο Venus Revealed, προσπάθησε να επαναφέρει στο προσκήνιο την προαναφερόμενη θεωρία του Sagan, προτείνοντας την πιθανότητα ύπαρξης, αν όχι οργανισμών, τουλάχιστον μικροοργανισμών στα σύννεφα της Αφροδίτης, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει κάποια ασυνήθιστα φαινόμενα, όπως την έλλειψη χημικής ισορροπίας στην ατμόσφαιρα αυτού του πλανήτη.
Όπως ο ίδιος δηλώνει: με την έκδοση εκείνου του βιβλίου του, περίμενε κάποιες πολύ έντονες αντιδράσεις από τους συναδέλφους του, όμως, αντίθετα, συνέβη κάτι που τον προβλημάτισε ακόμη περισσότερο, καθώς οι πάντες… τον αγνόησαν!
Σήμερα, όμως, πολλά πράγματα αλλάζουν, και μάλιστα ραγδαία, στο σκηνικό για την έρευνα για την ύπαρξη ζωής στο ηλιακό μας σύστημα, και έτσι, και άλλοι επιστήμονες, οι οποίοι μελέτησαν επισταμένα τα αποτελέσματα των παρατηρήσεων των διαστημικών αποστολών στην Αφροδίτη, άρχισαν να συμμερίζονται τις απόψεις του Grinspoon και να θεωρούν την ύπαρξη κάποιων μορφών ζωής στα σύννεφα της Αφροδίτης αρκετά πιθανή!
Στον πλανήτη αυτόν παρατηρήθηκε η ταυτόχρονη ύπαρξη υδρόθειου και διοξειδίου του θείου. Όμως, όταν αυτά τα δύο αέρια αλληλεπιδρούν, τότε αλληλοεξουδετερώνονται σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, εκτός αν υπάρχει κάτι που να τα παράγει συνεχώς. Στη Γη αυτά τα αέρια παράγονται από τα αναερόβια βακτήρια καθώς, βέβαια, και από τις αναθυμιάσεις των ηφαιστείων.
Είναι, βέβαια, γνωστό πως η Αφροδίτη, όπως και η Γη, είναι ένας γεωλογικά ενεργός πλανήτης. Για την ακρίβεια, ένα μεγάλο μέρος της Αφροδίτης είναι καλυμμένο από λάβα. Όπως και να έχει όμως, τα ηφαίστεια δεν είναι απαραίτητα η αιτία της δημιουργίας υδρόθειου. Στην περίπτωση της Αφροδίτης, μάλιστα, οι συγκεντρώσεις του υδρόθειου είναι μεγαλύτερες σε σύννεφα που βρίσκονται περίπου στα 50 χιλιόμετρα ύψος παρά στην επιφάνεια του πλανήτη, και μάλλον δεν θα συνέβαινε αυτό, αλλά ακριβώς το αντίθετο, αν οφειλόταν στις αναθυμιάσεις των ηφαιστείων – οπότε, πολύ πιθανόν, να οφείλεται στην ύπαρξη κάποιων μορφών βακτηριακής ζωής!
Ο Grinspoon που, όπως ο ίδιος λέει, δεν αισθάνεται πια σαν μια «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», έχει ήδη κάνει εμπεριστατωμένες προτάσεις για νέες διαστημικές αποστολές στην Αφροδίτη, με σκοπό την ενδελεχή μελέτη των νεφών του γειτονικού μας πλανήτη, ώστε να διαπιστωθεί αν τελικά υπάρχει ζωή εκεί …
Αλλά, τελικά, αυτή η ιδέα του Sagan για την πιθανή ύπαρξη ζωής στα σύννεφα κάποιου άλλου πλανήτη, να ήταν όντως πολύ μπροστά από την εποχή της, καθώς ¬–είτε το πιστεύετε είτε όχι– κανείς μέχρι πριν από μερικά χρόνια δεν σκέφτηκε να ερευνήσει επισταμένα ούτε καν για το αν τα σύννεφα του δικού μας πλανήτη μπορούν να φιλοξενήσουν ζωή(!). Κάνεις, ώσπου να κάνει την αρχή μια επιστήμονας από την Αυστρία, η Birgitt Sattler, η οποία, μελετώντας δείγματα νεφών, έκανε την εκπληκτική ανακάλυψη ότι τελικά τα σύννεφα φιλοξενούν κοινωνίες εκατομμυρίων μικροοργανισμών!
Η Sattler, κατά τη διάρκεια μιας μελέτης της σε έναν μετεωρολογικό σταθμό στις Άλπεις, συνέλεξε βρόχινο νερό, όπου σε κάθε του σταγόνα ανακάλυψε περίπου 1.500 βακτήρια διαφορετικών σχημάτων και μεγεθών, που ορισμένα από αυτά ήταν μέχρι την ημέρα εκείνη εντελώς άγνωστα! Έπειτα πιστοποίησε ότι αυτά τα βακτήρια ήταν ζωντανά, ακμάζοντα, και ότι είχαν τη δυνατότητα να αναπαραχθούν.
Η εργασία της αυτή άνοιξε έναν νέο τομέα στη Μετεωρολογία, καθώς οι επιστήμονες άρχισαν πλέον να υποψιάζονται ότι παράγωγα οργανικών οξέων αλλά και άλλων στοιχείων που πιθανόν να προκαλεί η βακτηριακή δραστηριότητα στα σύννεφα, μπορεί να επηρεάζει το κλίμα του πλανήτη μας και, μάλιστα, όχι πάντα θετικά (για παράδειγμα, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να επιβαρύνει το φαινόμενο της όξινης βροχής).
Βέβαια, μικροοργανισμοί είχαν ανιχνευτεί και άλλοτε στην ατμόσφαιρα, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις θεωρήθηκαν αδρανείς. Οι ερευνητές πίστευαν ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες, η υψηλή υπεριώδης ακτινοβολία και, φυσικά, η έλλειψη τροφής στα μεγάλα ύψη, απαγόρευαν την ύπαρξη ζωής. Και με αυτήν την πρόσφατη ανακάλυψη ήταν η πρώτη φορά που είχαμε ενδείξεις βακτηριακής ανάπτυξης στα σύννεφα.
