Aris Theodoropoulos
Τα Μετέωρα, το «δάσος των βράχων» της Ελλάδας δεν είναι απλά «ένα ωραίο μέρος» που επισκεφτήκαμε ή αξίζει να επισκεφτούμε. Η ιδιοτυπία και η άγρια ομορφιά της βραχώδους κοιλάδας, στάθηκαν πάντοτε πηγή έμπνευσης και αφορμή περισυλλογής...Οι ερημίτες οι πρώτοι αναρριχητές αυτών των βράχων, αποζητούσαν το «απόλυτο», αιωρούμενοι μεταξύ ουρανού και γης, απομονωμένοι από τον συμβατικό μας κόσμο. Στις μέρες μας κάποιοι σύγχρονοι «ασκητές» των βράχων, οι αναρριχητές, εξακολουθούν να αναζητούν και να προεκτείνουν τα όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων σε εξωπραγματικές διαστάσεις. Αντικρίζοντας τον ουρανό μέσα από τα ακροδάκτυλά τους, προβάλουν τις αντιστάσεις τους σ' έναν κόσμο συμβατικότητας...
Τα Μοναστήρια
Πάνω σ' αυτούς τους μονολιθικούς πύργους, κάποιες διψασμένες ψυχές, εδώ κι εκατοντάδες χρόνια, αποζήτησαν τη «Νηφάλιο μέθη» την αγαθή επιδίωξη των αναχωρητών. Οι κρύπτες και τα μοναστήρια, σκαρφαλωμένα στα πιο απίθανα σημεία των βράχων, απομένουν αδιάσειστες μαρτυρίες μιας εσωτερικής κινητήριας δύναμης «ακατανόητης» για την εποχή μας.
Η παράδοση αναφέρει 24 μοναστήρια χτισμένα με κόπους αιώνων, πάνω στις κορυφές των Μετεώρων. Διασώζονται 5 μόνο, αξιόλογα τόσο για τις βυζαντινές τους τοιχογραφίες και τα πολύτιμα αρχαία κειμήλια, όσο και για τα καλαίσθητα χειρόγραφα βιβλία τους - ενδείξεις κάποιας σημαντικής και ίσως άδυτης βιβλιοθήκης. Παλιότερα η ανάβαση στα μοναστήρια γινόταν είτε με ξύλινη ανεμόσκαλα (100 και άνω σκαλοπατιών) είτε με το κλασικό σχισμένο δίχτυ (βριζόνι) που τραβούσαν οι μοναχοί τυλίγοντας το σε μια ξύλινη ανέμη. Στα 1921-25 ο τότε Μητροπολίτης Τρίκης και Σταγών, Πολύκαρπος διέταξε τη διάνοιξη πελεκητών σκαλοπατιών, πάνω στους βράχους των μοναστηριών, προφυλαγμένων με χτιστό πέτρινο τοιχίο. Από τότε η ανάβαση στα μοναστήρια απλουστεύτηκε, σύμφωνα με το «πνεύμα ευκολίας» της εποχής μας. Διαταράχτηκε όμως η ιδιαιτερότητα που έλκυε τους τολμηρούς αναχωρητές, η φυσική απομόνωση των βράχων. Ακολούθως, επήλθε και η σημερινή παρακμή των άλλοτε περίφημων μοναστηριών.
Τα σημερινά μοναστήρια λαμβάνουν μουσειακό χαρακτήρα, ενώ διαθέτουν όλες τις σύγχρονες και παράταιρες για το μοναστικό βίο ανέσεις. Οι λιγοστοί μοναχοί απομένουν ίσως για να συντηρούν την απαραίτητη (για τους τουρίστες) γραφικότητα. Απ' έξω δε από την πόρτα των μοναστηριών παρατάσσονται οι φορτωμένοι εικονίτσες και «φριγκιλίδια» πάγκοι των μικροπωλητών, οι οποίοι εμπορεύονται τη θρησκευτική φόρτιση των επισκεπτών.
Παρ' όλα αυτά μια επίσκεψη στα μοναστήρια - καλύτερα το χειμώνα δίχως το ετερόκλητο πλήθος - μας εξασφαλίζει ένα συγκινητικό ταξίδι - αναδρομή στο θαυμαστό παρελθόν των βράχων.
Η αναρρίχηση
Στη Γερμανία του 1958, συνέβη ένα περιστατικό που έμελλε να διαμορφώσει τη σημερινή φυσιογνωμία των Μετεώρων. Ένας καθηγητής της φυσικής και διάσημος αλπινιστής, ο Diertich Ηasse, διαβάζοντας την εφημερίδα του, σταματά τη ματιά του σε μια διαφήμιση καπνού με φωτογραφία των Μετεώρων, χωρίς στοιχεία. Εντυπωσιάζεται, ψάχνει και βρίσκει πως τα βράχια βρίσκονται στην Ελλάδα, ονομάζονται Μετέωρα και δεν έχει αναπτυχθεί καμιά μορφή ορειβασίας εκεί. Καταφέρνει τελικά να επισκεφτεί την Ελλάδα μόλις το ‘75 και να πραγματοποιήσει το όνειρό του: Να περπατήσει σ' αυτή τη γη, ν' αγγίξει αυτά τα βράχια!
Από τις αρχές και την εκκλησία, χορηγείται άδεια αναρρίχησης για όλους τους βράχους εκτός αυτών που υπάρχουν κατοικημένα μοναστήρια. Ο Hasse σε συνεργασία με το φωτογράφο - ορειβάτη Heinz Lothaz Stutte και μια πλειάδα εξαιρετικών Γερμανών ορειβατών επισκέπτονται 2-3 φορές κάθε χρόνο Μετέωρα και πραγματοποιούν αναρριχήσεις και στις 80 απόκρημνες κορυφές τους. (Εκτός από τους 5 βράχους όπου υπάρχουν μοναστήρια σε λειτουργία). Πάνω σε κάθε κορυφή βρίσκεται κλεισμένο σε αδιάβροχη θήκη ένα μικρό τετράδιο. Κάθε σχοινοσυντροφιά που κατορθώνει να ανέβει, αφού περιγράψει τα στοιχεία της ανάβασής της, θα βρει οδηγίες για την πάντα επικίνδυνη κατάβαση.
Οδηγός αναρρίχησης: Σαν επιστέγασμα της συγκροτημένης οργάνωσης, ακολουθούν δύο τέλειες από κάθε άποψη εκδόσεις των Stutte και Hasse: i) Meteora a Landscape to de Experienced. Μιας γενικής φύσης έκδοση που καλύπτει απ' όλες τις πλευρές το φαινόμενο των Μετεώρων ii) METEORA CLIMBING and HIKINKG/GUIDE INTERNATIONAL. Ένας πληρέστατος οδηγός αναρρίχησης και πεζοπορίας των Μετεώρων.
Τα Μετέωρα είναι πια παγκόσμια γνωστά για τις ανεξάντλητες αναρριχητικές τους δυνατότητες και την άψογη οργανωτική υποδομή τους. Ορειβάτες απ' όλο τον κόσμο τα επισκέπτονται με ιδιαίτερα μάλιστα ευνοϊκές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία. (Υπολογίζονται 10.000 διανυκτερεύσεις το χρόνο μόνο από τους αναρριχητές και τις οικογένειές τους.)
Ο βράχος: Ο βράχος είναι μοναδικός στην Ελλάδα. Το πέτρωμα είναι κροκαλοπαγές. Πολλά μικρά ή μεγάλα χαλίκια πακτωμένα σε μια ομοιόμορφη μάζα. Χρειάζεται κάποια προσοχή και εμπειρία για την επιλογή των πιο σταθερών πατημάτων και πιασιμάτων. Γενικά, στις κλασικές διαδρομές τα περισσότερα σαθρά χαλίκια έχουν πια πέσει. Τα εναπομείναντα είναι πολύ σταθερά. Προσοχή όμως να μην φεύγετε εκτός διαδρομής. Στις νέες διαδρομές τα σαθρά είναι πολύ περισσότερα. Μόνιμες ασφάλειες: Η νοοτροπία των Γερμανών (πρώην Ανατολικών, Δρέσδη) έχει επικρατήσει στις περισσότερες διαδρομές. Οι ασφάλειες είναι όσο το δυνατό λιγότερες. Ειδικά σε εύκολες διαδρομές μέχρι 5ου - 6ου βαθμού, οι αποστάσεις μεταξύ των ασφαλειών είναι συχνά 5-10 μέτρα. Οι πιο δύσκολες διαδρομές είναι συνήθως καλά ασφαλισμένες. Υπάρχουν όμως και μερικές εκπαιδευτικές πυκνά ασφαλισμένες διαδρομές. Μελετήστε λοιπόν πριν ξεκινήσετε προσεκτικά τον αναρριχητικό οδηγό.
Οι πρώτες αναρριχήσεις στα Μετέωρα
Ένα μυστήριο καλύπτει τους γιγάντιους πύργους των Μετεώρων. Αναρωτιέται κανείς πως κτίστηκαν, εδώ και εκατοντάδες χρόνια, τα μοναστήρια στις κορφές αυτών των πύργων, όταν μάλιστα η ανάβαση σ' αυτά τα βράχια δημιουργεί προβλήματα στους σύγχρονους αναρριχητές. Οι ασκητές ζούσαν στα ερημητήρια των Μετεώρων από τον 9ο αιώνα κατά την προφορική παράδοση και τον 11ο κατά την γραπτή. Ο ανώνυμος βιογράφος του Αγίου Αθανασίου του Μετεωρίτη, ενός από τους πρώτους που εγκαταστάθηκαν στα Μετέωρα αναφέρει: «Έτσι με τη βοήθεια ενός οδηγού αναρριχήθηκε σε ένα βράχο για να κατασκευάσει μια κρύπτη και έμεινε εκεί για ένα χρόνο». Μήπως λοιπόν υπήρχαν μερικοί ριψοκίνδυνοι κυνηγοί και γιδοβοσκοί, κάτοικοι της γειτονικής πόλης Στάγη (Καλαμπάκα) που μύησαν τους μοναχούς στην αναρρίχηση αυτών των πύργων;
Θρασύτατες αναρριχήσεις έχουν καταγραφεί στους περασμένους αιώνες. Όπως η τολμηρή απόπειρα στον πύργο του Διαβόλου! Σε ύψος 45 μέτρων βρέθηκε ξυλόσφηνα που εικάζεται ότι εγκαταλείφθηκε από αναρριχητική προσπάθεια του 14ου αιώνα. Η δυσκολία της αναρρίχησης αυτής προβληματίζει κι ένα έμπειρο σύγχρονο αναρριχητή. Ακόμα και σήμερα, αποφασισμένοι άνδρες από το Καστράκι αναρριχώνται στην εκκλησίτσα του Αη - Γιώργη του Μαντηλά, χτισμένη στο μέσο μιας βραχώδους ορθοπλαγιάς, για να κρεμάσουν ένα μαντήλι κάνοντας μια ευχή.
Όμως σαν πιο εντυπωσιακές αναβάσεις των νεώτερων χρόνων θεωρούνται αυτές του πύργου της Σουρλωτής. Επανειλημμένα στο πρόσφατο παρελθόν οι τσοπάνοι ανέβαζαν στο εκτεταμένο πλάτωμα της κορφής πρόβατα, δεμένα απ' τα πόδια με σχοινιά για βοσκή το καλοκαίρι, και τα ξανακατέβαζαν το χειμώνα. Η ανάβαση αυτή στη Σουρλωτή, απαιτεί αναρρίχηση 20 μέτρων όρθιου τοίχου και στη συνέχεια για 80 μέτρα μέσα σε δύσκολη στενή σχισμή.
Πως όμως σκαρφάλωναν οι μοναχοί, οι βοσκοί και οι κυνηγοί στις απρόσιτες κορφές: Σύμφωνα με τα ευρήματα από τις παλιές αναρριχήσεις υποθέτουμε την εξής πρακτική. Στα όρθια κομμάτια υποβοηθούνταν μπήχνοντας στο βράχο ξύλινους ή σιδερένιους πασσάλους. Πάνω τους στήριζαν μακριές σκάλες στο τέλος των οποίων έμπηχναν νέο πάσαλο και ούτω καθ' εξής. Στα ευκολότερα κομμάτια σκαρφάλωναν ελεύθερα, όπως και οι σύγχρονοι αναρριχητές, εκμεταλλευόμενοι απλώς τις φυσικές εσοχές και προεξοχές του βράχου. Ασφαλίζονταν δε με σχοινί που έσερναν πίσω τους από το οποίο θα καταρριχούνταν στη συνέχεια.
Η Οικολογία και ο Διαβολόπυργος
Η ορειβασία δεν είναι μόνο ένα παιχνίδι με τα βράχια, υπονοεί και μια δραστηριότητα άμεσα εξαρτημένη από το φυσικό περιβάλλον. Και η γη και το χορτάρι και τα βράχια «και το τραγούδι των πουλιών και των νερών και των ανέμων» ανήκουν σε μια ενότητα ζωτικής σημασίας για τον ορειβάτη. Η συστηματική καταγραφή και φωτογράφηση της σπάνιας πανίδας και χλωρίδας των Μετεώρων, αποτελεί μικρό δείγμα της ευαισθησίας των οικολόγων - αναρριχητών και πεζοπόρων απέναντι σ' ένα τόσο ιδιότυπο οικοσύστημα.
Μας στενοχωρεί ιδιαίτερα η έλλειψη σεβασμού απέναντι στη φύση των Μετεώρων που δυστυχώς σχετίζεται με το μεγαλύτερο μοναστήρι, τη μονή της Μεταμόρφωσης. Αν και τα αυτοκίνητα μπαίνουν σήμερα σχεδόν μέσα στο μοναστήρι, οι μοναχοί, «πιστοί στην παράδοση» εξακολουθούν να πετούν τα σκουπίδια τους από το παράθυρο. Το άλλοτε χαρούμενο ρυάκι στα ριζά του πύργου του Διαβόλου - λέτε να φταίει η ονομασία;- έχει μεταβληθεί σε χωματερή. Τόνοι από σκουπίδια συσσωρεύονται χρόνια τώρα στη μικρή χαράδρα. Έκπληκτοι αντικρίζετε παλιά ψυγεία, σόμπες, μπουριά, βαρέλια, πλαστικά, κόκα κόλες...Τα πιο ελαφριά «ταξιδεύουν» με τις βροχές και απλώνονται χαμηλά στην μικρή κοιλάδα.
Θα αναρωτηθεί κανείς, «για αιώνες τώρα οι μοναχοί ρίχνουν τα σκουπίδια τους στις χαράδρες, τώρα το θυμήθηκες να γκρινιάξεις;» Αν στους προηγούμενους αιώνες οι λιτοδίαιτοι και παμφάγοι μοναχοί είχαν σκουπίδια, αυτά θα ήταν και λίγα και αφομοιώσιμα από το περιβάλλον. Αντίθετα με τα βρωμερά πλαστικά των τριών τελευταίων δεκαετιών που καθημερινά γιορτάζουν την αφθαρσία τους....
Το μεγάλο μυστήριο των Μετεώρων
Ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα των Μετεώρων αποτελεί ο μεταλλικός σταυρός που φυλάσσεται στο μοναστήρι του Βαρλαάμ. Το 1348 ο τσάρος των Σέρβων Στέφανος Ντουσάν για να γιορτάσει τη νίκη του στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία τοποθέτησε ένα μεγάλο μεταλλικό σταυρό στην κορυφή του πιο επιβλητικού πύργου των Μετεώρων στο περίφημο «’γιο Πνεύμα».
Το «’γιο Πνεύμα» είναι ένας μονολιθικός πύργος 300 μέτρων κάθετος απ' όλες τις πλευρές η ανάβαση στην κορυφή του περιλαμβάνει συνεχή περάσματα του πέμπτου ανώτερους (V+) βαθμού της κλίμακας ελεύθερης αναρρίχησης και απαιτεί σύγχρονο αναρριχητικό εξοπλισμό, στα χέρια έμπειρων αλπινιστών. Το αίνιγμα συνίσταται στο ότι δεν υπάρχει το παραμικρό ίχνος παλιάς αναρριχητικής προσπάθειας πάνω στο βράχο σε αντίθεση με την πρακτική των παλιότερων αναρριχήσεων. Υποθετικά λοιπόν για να τοποθετηθεί ο σταυρός, κάποιος σκαρφάλωσε τα ατελείωτα κάθετα μέτρα μόνο με τα χέρια και τα πόδια του, δίχως τεχνική υποστήριξη! Συμπέρασμα αδιανόητο αν μάλιστα αναλογιστούμε πως κανείς σύγχρονος αναρριχητής δεν έχει τολμήσει αυτό το εγχείρημα ωθούμενος επιπλέον από την πρόκληση του θρύλου. Τον Οκτώβρη του ‘87 ένα Γαλλικό κινηματογραφικό συνεργείο με επικεφαλής το διάσημο αναρριχητή Patrick Bereault γύρισε ένα όμορφο φιλμ για την αναρρίχηση στα Μετέωρα.
Ένας από τους τρεις αναρριχητές που συμμετείχαν στο φιλμ - κάτι που σημαίνει ένας από τους καλύτερους αναρριχητές στον κόσμο - τόλμησε να σκαρφαλώσει μόνος κατά τον παραπάνω τρόπο στο «’γιο Πνεύμα» από την πλευρά του «Πιλλιέ των ονείρων» (250μ. V+), ογδόντα μέτρα ψηλότερα το «μετάνιωσε» και χρειάστηκε να επέμβει το ελικόπτερο του συνεργείου για να τον κατεβάσει!....
Χρειάστηκε να περάσουν 7 ακόμα χρόνια ώσπου το 1994, η Αμερικανίδα Οδηγός Βουνού, Τζέην Μπαλιστέρι (εκείνη την εποχή εργαζόταν σαν οδηγός βουνού, στα Μετέωρα),απαντώντας στην πρόκληση σκαρφάλωσε μοναχικά, χωρίς κανένα ασφαλιστικό μέσο το περίφημο «Πιλλιέ των Ονείρων»!!. Συνεχίζοντας τις υποθέσεις, ο υπεράνθρωπος αναρριχητής του 1348 φτάνοντας στην κορφή, ανέβασε το σταυρό τραβώντας ένα σχοινί, από το οποίο και κατέβηκε στερεώνοντάς το σε κάποιο δεντράκι της κορφής. Ο σταυρός όπως αναφέρει κάποιος γέροντας από το Καστράκι, διακρινόταν όρθιος πάνω στην κορφή ως τη δεκαετία του ‘30. Το καλοκαίρι του ‘75 ένα ελικόπτερο προσγειώθηκε στην κορφή του «Αγίου Πνεύματος» για τις ανάγκες μιας ταινίας. Οι άνθρωποι αυτοί βρήκαν και παράδωσαν το σταυρό στην μονή Βαρλαάμ. Οι πρώτοι σύγχρονοι αναρριχητές ανέβηκαν στην κορφή ένα χρόνο αργότερα, κατόπιν επίμονων προσπαθειών. Μια λογικότερη εξήγηση, υπαινίσσεται πως κάποια - υποθετική - κατολίσθηση έσβησε τα σημάδια της αναρρίχησης. Τι κρίμα όμως προσκολλημένοι σε μια στείρα ορθολογική θεώρηση των πραγμάτων, να στερούμαστε την ποίηση τέτοιων «ακατανόητων» θρύλων....
Η μαγική έλξη των κορυφών και... τα Μετέωρα πατρίδα του Αλπινισμού;
Ποιοι ήταν άραγε οι λόγοι που ώθησαν τους πρώτους αναρριχητές να σκαρφαλώσουν στα Μετέωρα; Σίγουρα η αναρρίχηση των πρώτων θαρραλέων ασκητών ήταν μια ηρωική, αποφασιστική ενέργεια. Οι ασκητές ανέβαιναν σ' αυτές τις κορφές που ασκούσαν πάνω τους μια μαγική έλξη, αναζητώντας τόπους ήσυχους για αυτοσυγκέντρωση. Ο ήλιος, η πέτρα, η απομόνωση και η περισυλλογή οδηγούσαν αυτούς τους ανθρώπους στην αυτογνωσία ή ίσως σε μια ανώτερη θεϊκή δύναμη. Κάπως ασαφείς βέβαια είναι οι λόγοι που ώθησαν τους κυνηγούς και τους γιδοβοσκούς να σκαρφαλώνουν πριν από τους μοναχούς σ' αυτούς τους βράχους. Σίγουρα όμως δεν έπαιζαν τη ζωή τους ανόητα για κάποιο θήραμα ή κάποιο αποκλεισμένο κατσίκι ή τουλάχιστον όχι μόνο γι' αυτό. Οι καίριες αιτίες ήταν βαθύτερες και πιο εκλεπτυσμένες. Πήγαζαν από μια τάση εξερεύνησης και αθλητικής επίδοσης, αποζητώντας εκείνη την υπέροχη χαρά της ευγενούς, κατά πρόσωπο αναμέτρησης με τη φύση. Μήπως όμως οι παραπάνω λόγοι των πρώτων αναρριχήσεων δεν είναι παρά οι ίδιοι με τους λόγους αναρρίχησης των μοναχών, κι ακόμα, δεν είναι οι ίδιοι μ' αυτούς που μας ωθούν να σκαρφαλώνουμε και σήμερα.
Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς έγινε η πρώτη αναρρίχηση στα Μετέωρα. Ήταν τον 9ο ή τον 10ο αιώνα, νωρίτερα ή αργότερα; Είναι βέβαιο πάντως πως έγινε πριν από τους «προγόνους του Αλπινισμού». Πολύ πριν από την ανάβαση του όρους Βεντού στην Προβηγκία από τους αδελφούς Πετράρκα το 1336 και βέβαια πριν από την αναρρίχηση της «Βελόνας του Ντωφινέ» το 1492 από τον Αντώνιο ντε Βιλ χρησιμοποιώντας σκάλες και σκοινιά. Δεν απέχει από την αλήθεια λοιπόν ο ισχυρισμός πως η πρώτη ανάβαση σε απόκρημνη κορφή, η πρώτη αναρρίχηση υψηλού επιπέδου, έγινε στα Μετέωρα.
Σήμερα οι αναρριχητές εξακολουθούν να αποζητούν προκαταβολές παραδείσου στο άγγιγμα αυτών των μαγικών βράχων. Όπως έγραφε και η μοναχή Θεοτέκνη, «σ' αυτές τις κορφές το γαλάζιο τ' ουρανού γίνεται πιο έντονο, τ' άστρα τη νύχτα έρχονται πιο κοντά. Σ' αυτές τις κορφές αξίζει ν' αποτραβηχτείς μια βραδιά και να μείνεις όρθιος».
© Copyright Aris Theodoropoulos 1997-2001 - All rights reserved
==============================================
